Gęste i mięsiste liście zawierające cenny dla zdrowia i urody miąższ od zawsze stanowiły cechy charakterystyczne dla sukulentów zwanych aloesem. Z wyglądu aloes jest podobny do agawy. Wykorzystywany w leczeniu od ponad czterech tysięcy lat aloe należy do rodziny roślin złotogłowowatych. Starsze publikacje informowały, że aloes jest zakwalifikowany do rodziny roślin liliowatych. Jednakże najnowsza literatura botaniczna zmieniła klasyfikację aloesu. Jakie są aktualnie gatunki aloesu na świecie i w czym aloes pomaga? W tym artykule odpowiemy na powyższe pytanie. 

Aloes uprawa

Aloes potrafi przetrwać w warunkach niemożliwych do egzystowania dla innych roślin. Zdolność aloesu do przeżycia w warunkach z ograniczoną ilością wody sprawiają, że aloes jest typowym sukulentem. Oznacza to, że magazynuje cenną wodę, by przetrwać okresy suszy, stąd występuje głównie na obszarach o niskiej amplitudzie opadów i o klimacie suchym oraz ciepłym. Należą do nich szczególnie obszary Afryki, Madagaskaru, Ameryki Południowej i Wysp Kanaryjskich. Tym samym aloes jest rośliną łatwą i niewymagającą w uprawie i świetnie wpasowującą się w wystrój ekskluzywnych pomieszczeń. Żywe rośliny jak aloes mają również cenną dla zdrowia cechę, ponieważ mogą poprawić jakość powietrza i pomóc w promowaniu zdrowego środowiska. Ponadto aloe jest idealną rośliną dla osób, które cenią swój czas, ponieważ aloes może wytrzymać nawet kilka tygodni bez podlewania. Jednakże nie znosi zbyt dobrze znacznych zmian temperatur i nadmiernej wilgoci. Więcej o tym, jak hodować aloes, przeczytasz w innym artykule.

Aloes - właściwości dla skóry i zdrowia

Aloes we wnętrzu soczystych zielonych liści ma również liczne właściwości wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym i spożywczym. W formie soku wpływa pozytywnie na zdrowie, natomiast żel jest szeroko stosowany w pielęgnacji skóry i włosów. Aloes posiada szeroki zakres właściwości wpływających na poprawę stanu zdrowia, w tym działa: przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie, wspiera układ odpornościowy, krwionośny, przyśpiesza metabolizm, obniża poziom cukru we krwi, wspiera produkcję kolagenu, pobudza limfocyty B do produkcji przeciwciał, wspomaga regenerację, pomaga w leczeniu astmy, wspiera pracę wątroby, przyśpiesza gojenie ran i oparzeń. Ponadto pH aloesu wynosi 4.5, oznacza to, że jest zbliżone do idealnego pH skóry i tym samym przywraca skórze równowagę kwasowo-zasadową, która jest szczególnie ważna do utrzymania zdrowego wyglądu. Miąższ aloe vera zawiera ponad 270 przebadanych składników o wysokiej aktywności biologicznej. Udowodniono, że lecznicza moc aloesu wynika, nie z wartości pojedynczej substancji, ale z połączenia wielu unikalnych i naturalnych składników, które przyczyniają się do poprawy stanu zdrowia. Jednakże wartości zdrowotne zawarte w aloesie są ściśle zależne od rodzaju uprawy aloesu, warunków klimatycznych, procesów stabilizacji i wieku rośliny. Istotną rolę odgrywa również pochodzenie i gatunek uprawianego aloesu.  

Gatunki aloesu na świecie

Spośród wszystkich gatunków aloesu możemy wyróżnić około 350, które zostały odkryte przez naukowców do dziś. Również w tym przypadku możemy natknąć się na pewną dezinformację, ponieważ niektóre źródła podają, że istnieje nawet 550 gatunków Aloe. Jednakże naszym zdaniem najbardziej prawdopodobne jest, że na całym świecie występuje od 300 do 400 odmian aloesu. Wszystkie gatunki aloesu, z wyjątkiem odmiany aloe vera są pod ochroną przepisów CITES. 

Z ponad 300 odkrytych i wyszczególnionych przez botaników gatunków aloe istnieje tylko dwadzieścia odmian aloesu o potwierdzonych właściwościach zdrowotnych. Jednakże tylko trzy z nich znalazły szerokie zastosowanie w kosmetyce i dermatologii: Aloe Vera (aloes prawdziwy), Aloe Ferox (aloes uzbrojony) i Aloe Arborescens (aloes drzewiasty). W szczególności odmiana aloe vera jest uznawana za prawdziwego króla wśród wszystkich gatunków pod względem właściwości kosmetycznych aloesu. Jednym z najmniejszych gatunków aloesu jest aloes ościsty, który osiąga wysokość zaledwie kilku centymetrów, natomiast największą odmianą jest Aloe bainesii, zwanym inaczej drzewem aloesu i osiąga do 18 metrów wysokości. 

Odmiany Aloesu, które wyróżniamy

Gatunek Aloe Vera - (aloes prawdziwy)

Pełna nazwa odmiany aloe vera to aloe vera barbadensis Miller. To najbardziej popularna odmiana aloesu i jednocześnie najbardziej przebadana pod względem składu i właściwości prozdrowotnych zawartych w miąższu zielonych liści. Jednocześnie aloe vera jest najpopularniejszą odmianą aloesu doniczkowego uprawianego w Polsce. Oprócz walorów wizualnych posiada również liczne właściwości lecznicze. Nie bez powodu jest nazywana „rośliną nieśmiertelności”. Żel zawarty wewnątrz rośliny aloe vera pomaga szybciej goić rany, redukuje ryzyko zawału, wspiera układ odpornościowy, łagodzi dolegliwości skórne i jest szeroko wykorzystywany w kosmetologii i medycynie. W warunkach naturalnych odmiana aloe vera osiąga wysokość od 60 centymetrów do nawet 4 metrów, natomiast liście aloesu osiągają między 3 a 7 centymetrów szerokości. Liście są szarozielone i charakteryzują się kolczastym brzegiem blaszki bocznej w kształcie zębów. Wewnątrz znajduję się cenny dla zdrowia i urody miąższ, który jest jasnożółty. Optymalne wartości odżywcze aloe vera uzyskuje po osiągnięciu wieku 3 lat i dopiero po tym okresie można dokonać zbioru. 
 

Gatunek Aloe Ferox - (aloes uzbrojony) 

To gatunek aloesu pochodzący z południowej Afryki, a dokładniej z okolic prowincji KwaZulu-Natal. Rośnie przeważnie na terenach skalistych i suchych. Osiąga wysokość od 2 do 3 metrów, w skrajnych przypadkach nawet 5 metrów, natomiast liście ułożone są w rozetę. Kolor liści aloesu uzbrojonego może przybierać barwy: matowo-zielone, niebieskie, a nawet czerwone. Charakteryzuję się gęstymi, lekko czerwonymi kolcami na krańcach liści i po zewnętrznej stronie. Długość liści aloe ferox może osiągnąć aż 1 metr, przez co może być uciążliwy w domowej uprawie. Dojrzałe kwiaty aloe ferox rosnące w naturalnym środowisku mają zazwyczaj kolor wahający się od żółtopomarańczowego do jaskrawoczerwonego o kształcie świecznika kandelabr. Liczba gałęzi oscyluje między 6, a 12. Dojrzały aloes uzbrojony z kwiatami zachwyca oczy pięknem i tym samym przyciąga wiele gatunków zwierząt. Aloes uzbrojony posiada właściwości zdrowotne, jednak miąższ różni się znacznie od żelu aloe vera i nie jest tak dokładnie przebadany pod względem składu. Gatunki różnią się acetylowanymi polisacharydami, stąd nie można zastosować metody MNR (spektroskopii magnetycznej rezonansu jądrowego) w aloe ferox, która służy do kontroli jakość żelu, ponieważ występuję brak związków acetylowanych w aloe ferox. Naukowcy odkryli, że olej z nasion aloe ferox zawiera wysokie poziomy kwasów tłuszczowych linolowego, stearynowego i oleinowego stosowanych w wielu kosmetykach i stanowią naturalny sposób odżywienia i odmłodzenia skóry.

Gatunek Aloe Arborescens - (aloes drzewiasty)

Aloes drzewiasty w naturalnym warunkach rośnie na terenach piaszczystych i kamienistych z ograniczonym dostępem do wody. Głównie są to regiony Afryki Południowej i Półwyspu Arabskiego. Aloes drzewiasty to wielogłowowa roślina o jasnozielonych liściach, która osiąga wysokość 2-3 metrów, jednakże w warunkach domowych jej wysokość nie przekroczy jednego metra. Łodyga ma do 30 centymetrów średnicy, rozgałęzia się u podstawy i jest również rozgałęziona powyżej. Brzegi liści tak samo, jak w przypadku innych gatunków pokryte są kolcami w kształcie zębów. Aloes drzewiasty posiada liczne zastosowania w kosmetyce i pielęgnacji, jednakże może powodować zaburzenie czynności przewodu pokarmowego, dlatego powinien być stosowany wyłącznie zewnętrznie. 

Gatunek Aloe Aristata - (aloes ościsty)

Aloes ościsty zwany także w dosłownym tłumaczeniu „aloesem koronkowym”, znany jest z ciemnozielonego koloru, ząbkowanych liści układających się na kształt rozety i wyjątkowych białych plam. Ten gatunek aloesu jest często mylony z haworsjami. Potrafi wypuścić wysokie pomarańczowe kwiaty, które podczas ciepłych pór roku przyciągają liczne owady, zwłaszcza pszczoły. Sprzyja to zdrowiu i długowieczności w bezpośrednim otoczeniu rośliny. Aloes ościsty ma również właściwości sprzyjające gojeniu ran.  

Gatunek Aloe Polyphylla - (aloes wielkolistny)

Pochodzi z Gór Smoczych zlokalizowanych na terenie Republiki Południowej Afryki. Znany jest również jako aloes spiralny. To wyjątkowo okazały aloes ze względu na piękny i hipnotyzujący wygląd, jednakże nadmierne wykorzystanie w celach dekoracyjnych doprowadziło do poważnego spadku jego populacji. Aloes wielkolistny charakteryzuje się wyraźnym pięcio-punktowym wzorem, kwiatami w wielu odcieniach czerwieni i liśćmi o ostrych końcach. Aloes spiralny jest chroniony prawem przed zastosowaniem w celach kosmetycznych. 

Gatunek Aloe Dicotoma - (aloes kołczanowy)

Pochodzi z pustynnych obszarów RPA i terenów Namibii. Należy do gatunku roślin aloesowatych, chociaż z wyglądu przypomina bardziej wysokie drzewo, które osiąga nawet 9 metrów wysokości. Tym samym jest to jeden z najwyższych spotykanych gatunków aloesu. Może osiągnąć wiek ponad 80 lat. Niegdyś często wykorzystywany w kształtowaniu krajobrazu dla zapewnienia wsparcia otaczającego środowiska. Aloes kołczanowy został oznaczony jako „krytycznie zagrożony” w 2011 roku.